O duchu benedyktyńskim

Ukształtowany pod wpływem umysłowości rzymskiej i jej pojęć o rodzinie św. Benedykt, patriarcha mnichów, pragnął zachować dla synów swoich owego ducha rodzinnego. Familia była w Rzymie jednostką ściśle określoną, posiadającą własny kodeks karny, własne zwyczaje i prawa, swoje zebrania stałe i nadzwyczajne. Stojący na jej czele Pater familias (Ojciec rodziny) był jej najwyższą władzą, wszechmocnym panem, sędzią i kapłanem zarazem. Rodzina opierała się na niezachwianej podstawie władzy absolutnej, była wyrazem pojęć hierarchicznych i stała na straży uświęconego ceremoniału.

Święty Benedykt utrzymał tego ducha, lecz jako chrześcijanin i jako święty urobił go i złagodził na wzór chrześcijański. Opat jest więc przede wszystkim ojcem, obejmującym równą miłością wszystkich swych synów. Dzierży w zastępstwie Chrystusa władzę najwyższą, lecz unikając arbitralności, sprawuje ją kolektywnie z pomocą przybocznej swej rady, a gdy zachodzą sprawy ważne, zasięga opinii wszystkich swych synów. Niemniej jednak w oczach zgromadzenia jest uosobieniem Chrystusa i z tej to przyczyny Kościół nadał mu godność prałata, dzięki której stał się równy wysokim dygnitarzom Kościoła.

Stąd wypływa konieczność zupełnego posłuszeństwa w stosunku do opata, gdyż zgromadzenie słucha w nim nie woli człowieka, lecz woli samego Chrystusa, jednak opat jest nie tylko zwierzchnikiem; będąc przewodnikiem dusz, jest także ich pasterzem i sędzią, sędzią, który powinien umieć skarcić i ukarać, lecz uczynić to zawsze z ojcowską miłością. Jest on także pocieszycielem i kierownikiem sumienia, lekarzem, który w godzinach cierpienia powie dziecku swemu kojące słowo, które trafi prosto do serca, ulgę niesie i pociechę.

Nie może ujść naszej uwagi, że ilekroć w ciągu wieków anarchia zaczynała dotykać chrześcijaństwo, ilekroć była zachwiana powaga Kościoła, zasada życia benedyktyńskiego bywała również podkopywana.

Lecz równie jasno widzimy, że za naszych czasów, w przeciwieństwie do podmuchów przesadnej demokracji i komunizmu, niezliczona ilość dusz urabia się i nabiera polotu dzięki zasadom benedyktyńskiego ducha.

Czy nie należy szukać powodów tego w tym, że ten duch jest żywą antytezą ducha anarchii rewolucyjnej, że zaspokaja ogromne pragnienia pokoju żywione przez ludzkość, że wreszcie jest koncentracją ładu, porządku i sprawiedliwości?

W tej idealnej rodzinie bracia żyć będą jak prawdziwie miłujące się rodzeństwo. Będą oni braćmi w Chrystusie, to znaczy złączy ich wspólny im wszystkim ideał, wspólna praca, wspólna myśl i modlitwa.

Mówiłem, że mnich jest samotny. Lecz samotność jego istnieje tylko w światowym tego słowa znaczeniu. Miłość braci otacza go bowiem ciepłym pierścieniem, a posiadanie wspólnego dobra, płynącego z życia zakonnego, miłość braterską potęguje. Jakże gorąco św. Benedykt nawołuje do jej zachowania. Jak często do niej w swej Regule powraca. W czwartym rozdziale nawołuje synów swoich, aby w razie nieporozumienia nie omieszkali zawrzeć zgody przed schyłkiem dnia onego (RB 4, 73). W rozdziale ósmym zaś pisze: „A gdy się Jutrznia lub Nieszpory mieć będą ku końcowi, Opat odmówi głośno, tak aby przez wszystkich był słyszanym, Modlitwą Pańską z powodu cierni zgorszenia; aby tych, którzy wymawiać będą słowa modlitwy: I odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom, opuścił duch zgorszenia” (RB 13,12).