Potrzeba milczenia

W przepełnionym hałasem dzisiejszym świe­­­cie wiele osób odczuwa potrzebę odsu­nięcia się od głośnego wiru życia i odna­le­zienia ciszy. Zalew książek o milczeniu do­wodzi tęsknoty za ciszą. Hałas stał się gro­­źny. I w ten sposób wielu odkryło na no­wo za Kierkegaardem milczenie jako lek na swoje wew­nętrzne choroby. Marzą o dobro­dziejstwie milczenia i wyśpiewują mu hy­mny pochwal­ne. Wielu odkryło w spotkaniu ze wschod­­nimi technikami medytacji lecz­nicze działanie milczenia i obec­nie stawia je wyżej niż wszystkie inne religijne śro­dki wyrazu, ponad modlitwę i li­turgię.

W dzisiejszym, prawie jednobrzmiącym uwiel­bieniu milczenia brakuje jednego aspe­k­tu, który zawsze bywał akcentowany w tradycji monastycznej: milczenie jako za­da­nie, jako prawo i wymóg pracy nad sobą, zmie­niania siebie. Dlatego posłuchajmy co mó­wią dawni mnisi na temat milczenia (wiek III–VI). Dopomogą nam oni rozjaśnić czę­sto dzisiaj indyferentne spojrzenie na mil­czenie, które wywodzi się bardziej z tęsk­noty, niż z doświadczenia. Ale przede wszy­stkim należy wyraźnie zaznaczyć, że mil­czenie jest duchowym zadaniem, które wy­maga zaangażowania całego człowieka. Dla mnichów milczenie nie jest metodą od­prę­żenia czy zagłębiania się, albo też sztuką wyłączenia się. Jest ono raczej ćwiczeniem istotnych postaw, podnosi ono mo­ral­ne wymagania pod naszym adresem: po­win­niśmy wyburzyć nasze błędne postawy, zwal­czyć nasz egoizm i otworzyć się dla Bo­ga. Mnisi nie marzą o milczeniu. Marzyciel­stwo bowiem zawsze jest oznaką, że tran­s­ponuje się zbyt wiele nieświadomych ży­czeń na przedmiot marzenia. W pismach mo­nastycznych mówi się o milczeniu bardzo trzeźwo. I nigdy nie stawia się go jako je­dynego środka drogi duchowej, ale zawsze widzi się je w związku z tymi wszystki­mi innymi metodami, jakie mnich musi prak­tykować – modlitwą, medytacją, wypo­wia­daniem najtajniejszych myśli ojcu ducho­wnemu, pracą, postami, dawaniem jałmu­żny, gościnnością i miłością do braci.