Leszek Zwierzyński

Wyobraźnia akwatyczna Mickiewicza

• Wyślij do znajomego

  

  Wyobraźnia akwatyczna Mickiewicza

  Książka niniejsza jest próbą opisania wyobraźni poetyckiej Adama Mickiewicza. Przez wyobraźnię rozumiemy tutaj nie tylko zdolność kreowania obrazów, lecz także coś bardziej istotnego – sposób postrzegania, odczuwania i przeżywania rzeczywistości, stanowiący jądro poetyckości i będący podstawą stwarzania nowych form ujmowania bytu. Filozoficzną tradycją, do której się odwołujemy, jest hermeneutyka. Paul Ricoeur, pisząc o roli poezji, stwierdza:

  [...] dzięki fikcji, dzięki poezji otwierają się w rzeczywistości codziennej nowe możliwości „bycia–w–świecie”. Fikcja i poezja mierzą w byt, ale nie w jego modalność „bycia–danym”, lecz w modalność „możności–bycia”. Tym samym rzeczywistość potoczna doznaje przeobrażenia w coś, co możemy nazwać wariacjami wyobraźni, jakim literatura poddaje to, co realne.

  Podstawową inspiracją będzie dla nas krytyka tematyczna – stworzony przez nią model wyobraźni, a także wypracowane sposoby jej badania. Zarówno u Starobinskiego, jak i Bachelarda zaakcentowana jest jej zdolność do antycypowania nowych postaci bytu, do otwierania wokół nas „horyzontów tego co możliwe”. Z Bachelardowskich prac o wyobraźni szczególnie ważne będzie ujęcie obrazu poetyckiego jako „nagłego wykwitu psychiki”, rozszerzającego się na cały tekst, wchodzącego w głębokie związki ze swym poetyckim kontekstem.

  Na rodzimym gruncie próbę teoretycznego określenia wyobraźni i ram jej badania podjął ostatnio w książce O wyobraźni lirycznej Mickiewicza Dariusz Seweryn. Odwołując się do hermeneutyki, zaproponował ściślejsze związanie wyobraźni ze strukturami literackimi poprzez osadzenie w tradycji literackiej. Podporządkowanie wyobraźni strukturom literackim i prymarne potraktowanie tekstu poetyckiego przyniosło świetne wyniki interpretacyjne (szczególnie w analizach Sonetów krymskich), ale w ograniczonym stopniu pozwoliło opisać samą „wyobraźnię liryczną”. Nie istnieje ona tu właściwie jako całość, funkcjonuje raczej w postaci elementów ujawniających się w ramach interpretacji.

  Odbiorca: :

  Nazwa Twojego znajomego ^* :

  Adres e-mail Twojego znajomego ^* :

  ^* Pola wymagane

  Wyślij   lub  Anuluj

Zarówno w Świteziance, jak i w Świtezi najważniejszym znakiem epifanii akwatycznej wydaje się „pęknięcie toni”. Naocznie wyraża ono przekraczanie granicy, transcendowanie. Powierzchnia wody jest idealnym, powszechnie dostępnym modelem granicy między dwiema sferami bytu. To ważna fizyczna właściwość wody, sprzyjająca wykorzystaniu tegoż żywiołu przez Mickiewicza do kreowania w balladach rzeczywistości mitycznej, transcendentnej. Pęknięcie toni wody („rozdarcie” materii) jest widzialną częścią symbolu, wyrażającego przebijanie się jednej sfery bytu w drugą, wdzieranie się rzeczywistości mitycznej w ziemską. W Świtezi i Świteziance podobieństwo form epifanii akwatycznych wynika z tego, iż przestrzeń transcendentna stworzona została przez symbole porządku kosmologicznego. Epifanie kreowane przez symbole porządku teologicznego, obecne w Świtezi, są, jak wspomnieliśmy, uwewnętrznione (występują wyłącznie w ramach opowiadania córki Tuhana), a więc nie wpływają na przedstawienia wody.